İnşirah Suresi

ÎNŞİRÂH SÛRESİ

Halkımızın çoğunun ezberinde olan, bir çok müslümanımızın zikrine ve virdine başlarken okuduğu bir suredir "inşirah suresi." Mekke devrinde nazil olmuş, Sekiz ayettir.

"Şerh" kelimesini biz Türkçemizde de kullanıyoruz. "Bana bu cümleyi bir şerhet bakalım" diyoruz. Veya "Buharı Şerhi Aynî'de şöyle diyor" diyoruz. Yani bir cümleyi, bir sözü genişçe açıklamaya şerhet-

mek diyoruz.

Hukuk dilinde de kullanılır bu. "Bu konu da şerh gerekir. Bu maddenin şerhinde şöyle diyorlar" diyerek bu kelimeyi kullanırız. Türkçe karşılığı "genişletmek, herkesin anlayabileceği şekilde açıklamak "tır.

Şerh suresi ise; Peygamber Efendimiz (s.a.v)'m gönlünün genişletilmesi, açılması, topyekün insanlığı kuşatacak bir hale gelmesi konusunu anlatan bir surenin ismidir.

Hemen hemen bütün tarikatlar zikirlerine, sayılı olan virdlerine başlamadan Önce, -yine Kur'ân-ı Kerim bir zikir olarak kabul edildiğinden,- bu İnşirah suresini de okurlar.

Gönlümüzü geniş tutmak, Rabbimizin ayetlerine karşı gönlümüzü, açık bırakmak ve Rabbimizin ayetleriyle gönlümüzü genişletmek için bu sureyi okuruz biz.

Kainatın Efendisi olan Peygamber Efendimizin sahip olduğu o gönülden bize de verilmesi için bu sureyi okuyoruz.

Bu günlerde insanların, rahatsız olduğu birbirlerine kem gözlerle, asık suratla bakmaları, birbirlerini hafife almaları veya hakaret etmeleri, birbirlerine karşı tahammülsüz olmaları; gönül genişliğine sahip olmamalarından kaynaklanmaktadır.

İnsanlığı kuşatacak ve kainatı içine alacak bir gönüle sahip olamamanın neticesidir. Allah (c.c) Musa (a.s)'in hayatını bize anlatırken; Musa (a.s)'ın dilinden olayı bize naklediyor.

Musa (a.s); "Ya Rabbi! gönlüm daralıyor, dilim tutuluyor." diyor.[1] "Ya Rabbi! Gönlümü geniş eyle, Ya Rabbi! Dilimin bağını çöz ki benim söylediklerimi insanlar anlayabilsin. Ben bütün işlerimi Allah'a havale ettim." diye Allah'a dua ediyor.[2]

Firavun gibi dünyanın gelmiş geçmiş bütün imansızlarının, feyle-zoflannın,. en katı kafir yöneticilerinin bütün özelliklerini kendinde toplayan ve Kur'ân-ı fCerim de hemen hemen baş kafir olarak bize tanıtılan bir adamın yanma giderken, Musa fa.s) Rabbine dua ediyor. Gönlünün geniş tutulmasını istiyor.

Demekki bir insanın en çok sahip olması gereken özelliği geniş bir gönüle sahip olmaktır. Eğer gönlümüz geniş olursa imansızın yanma vardığınız zaman; imansızın gücü, otoritesi, bilgi birikimi, ekonomik, askeri gücü ve size karşı yapabileceği plan ve programlar ne kadar büyük ve güçlü olursa olsun, onun karşısında heyecan duymayacak, diliniz tutulmayacak ve hiç endişeye kapılmayacaksınız. Niye? Çünkü siz Allah (c.c)'a güvenmişsiniz, kendinizi O'na teslim etmişsiniz. Siz kendinizi Allah'a teslim edince, Allah'ın yarattıklarından endişe duymazsınız.

Bu şuna benzer: İki kişi denizde yüzme öğreniyor. Öğretici diyor ki; kendinizi denize bırakınız, teslim ediniz." Kendisini denize teslim eden yüzmeyi çabuk öğrenir. Kendisini denize teslim eder ve denizde de yüzmenin kurallarına uyarsa o insan denizde rahat yüzer, kendisini de kurtarır denizin de keyfini çıkarır. Ama gönlü daralır, vücudunu kasar ve çabalamaya başlayacak olursa çabaladıkça batar.

Günümüzde bu İnşirah Suresini okuyan ve ona iman eden bir mü1-min, İslâmi mücadelesini verirken hep imansızın gücünü gözünde büyütür ve ona karşı kalbini kasar, kalbini daraltır, kaslarım kasarsa, işte o insanın da iyilik yapacağım, gayret göstereceğim derken ve 'çırpınırken boğulma ihtimali büyüktür. Mücadelemizi verirken bir kere şuna inanacağız; "Allah vardır, birdir, şeriki, ve nazırı yoktur, her yerde hazır ve nazırdır."

Bir düşman karşısında kalıyorsunuz, ruhunuz çırpmıyor, gönlünüz daralıyor, endişeye kapılıyorsunuz ve'O anda Allah'ı hatırlıyorsunuz. Allah'ı hatırlamakla, kalbiniz huzura kavuşuverir.

"Allah var keder yok" demiş ecdadımız. Allah'ın ayetlerine ve peygamberimizin hadislerine uygun bir sözdür bu.

Allah(c.c) Mekke'nin ilk yıllarında Peygamber Efendimize indirir bu sureyi. Duha Suresinden sonra nazil olmuştur. Duha Suresinde Rabbim Peygamber Efendimizi teselli ediyor. Rabbin seni bırakmadı, Rabbin sana kızmadı. Senin geleceğin geçmişinden daha hayırlı olacaktır.

Yani gelecekte güzel günler göreceksin. Ahirette bu dünyadan güzelini göreceksin. Bu dünyanda da bu günün, geçmişinden iyi olacak müjdesini veriyordu.

Rabbim Ne zaman vermişti bu müjdeyi? Kafirler ekonomik boykot uyguladığında, en yakın arkadaşları işkenceyle öldürüldüğünde, her türlü kötülük yapıldığında, iftiraların diz boyu Mekke sokaklarını ve çevreyi kuşattığında, çevreden gelen insanlara Peygamber Efendimiz en kötü bir şekilde tanıtıldığında, bu sure indirildi ve bu müjdeler verildi.

Aleyhimize bir tek kelime sarf edilse kızıyoruz. Kanımız beynimize sıçrıyor. Ailemize iftira yapılsa yerimizde duramaz hale geliyoruz. Çocuğumuz döğülse feveran ediyoruz, arkadaşımıza bir hakaret olsa kızıyoruz. Bütün bunlar hakkımız. Ama Peygamber Efendimize yapılanlar bizim başımıza henüz gelmemiştir. Binde biri dahi gelmemiştir.

Kendisine iman etmiş, kölelikten kurtulmuş ama fakirlikten kurtulamamış insanlara işkencenin en kötüsü yapılıyor ve elimizden bir şey gelmiyor. Böyle bir durumda duyulan ızdırabın ölçüsünü ölçecek alet dünyada yapılmamıştır. O ızdırabı ve acıyı taşıyacak yeryüzünde taş olsa erir.

Allah (c.c) Kur'ân-ı Kerim'de, kafirlerin kalplerini anlatırken, onları taşa benzetiyor, hatta taştan bile katı olduğunu ifade ediyor.[3] Bir tarafta taşlardan bile katı yürekli insanlar diğer tarafta bütün insanlara yapılan işkence ve zulümlerin acısını kalbinde taşıyan Peygamber Efendimiz (s.a.v). İşte böyle bir ortamda Allah (c.c) bu sureyi indiriyor.[4]

1- Biz senin göğsünü genişletmedik mi?

2- Senden senin yükünü kaldırmadık mı?

3- O (yük) ki belini büküyordu.

Bütün insanlara yapılan işkencenin yükünü kendi üzerinde hissediyor Peygamber Efendimiz insanların imana giden yolunu Ebu Cehil ve Ebu Leheb engelliyor. Ama Efendimiz iki yükü birlikte hissediyor.

1. Bir tarafta Ebu Leheb ve Ebu Cehil'in yanmasından dolayı üzüntü duyuyor.

2. Bunların engellemesi nedeniyle imansız kalan binlerce insanın üzüntüsünü duyuyor.

Yani Peygamber Efendimiz hem zalime acıyor hem de mazluma acıyor.

Böylesine bir aşkı, böylesine bir merhameti, dünya tarihinde bir feylesofun veya bir şairin veya bir başka insanın gösterdiği görülmemiştir.

İşte Peygamber Efendimiz bütün bu acıları, ruhunun en derin yerinde hissediyor. Peygamber Efendimiz Dağlardan daha ağır kabul ettiği bir yükün altındadır. Allah (c.c), Rasulü'nün gönlünü genişletiyor. Onun yüklerini hafifletiyor.

Ders yaptığım üniversite Öğrencilerine bazen derim ki; hep alıcı olmayın, aldığınız gibi verici de olun. İslâm'dan öğrendiğiniz şeyleri öğ-renmeyenlere öğretin." Bu konuda denemeler oldu. Bazıları neticeyi bana da bildirdiler. "Hocam makam olarak yüksek yeri erde kiler in yanma vardığımızda elimiz ayağımız, titriyor, dilimiz tutuluyor." diyorlar. Bu hal, günümüzde bizim neslimizin en fazla sıkıntı duyduğu bir olaydır.

Eğer biz gönlümüzü geniş tutar, karşımızdaki kişinin insanlık derecesinden hayvanlık derekesine düşmüş biri olduğunu kabul edersek ve onu insanlık derecesine çıkarmak için gayret sarfedersek, o zaman gönlümüz daralmaz, dilimiz tutulmaz. Bu da önce Allah'a tam anlamıyla iman etmek ve O imanın verdiği gönül genişliğiyle sağlanacaktır.

Mü'minin gönlü, bütün insanları ve bütün yaratılmışları sevebilecek kadar geniş yaratılmıştır. Buhari'nin bed-il halk'da, Müslim iman'da, Nesai'nin salatta, Tirmizi'nin Tefsir'de naklettikleri bir hadiste; Efendimizin göğsünün yarıldığı, zemzemle yıkandığı, iman ve hikmetle doldurulduğu haber verilir.[5]

4- Senin zikrini (şanını) yüceltmedik mi?

1400 sene öncesine gidin. Çöl denizinin ortasında, ot bitmeyen vadisinde, etrafa bağirsanız çöl denizi içinde kaybolup gidecek. Öyle bir ortamda, Mehmet Akif Ersoy'un deyimiyle; dünyanın en sapa yerinde gönderilen sevgili Peygamberimize (s.a.v) Rabbim "senin adını yücelttik" diyor.

Yani Himalaya'nın tepesinde de, Japonya'nın Tokyo kentinde de müezzin, günde beş defa "Eşhedü enne Muhammeden Rasulullah" diye: bağıracak. Bu ayet indikten sonra Hassan b. Sabit (r.a) şöyle diyor; "Allah Peygamberinin ismini kendi ismine ilave etti, ar d arda getirdi ve müezzinler beş vakit "Eşhedü" dedi."

Peygamberimizin yükselen adını indirmeye hiçkimsenin gücü yetmez. Beş vakit okunan ezanımızda ve namazımızdaki tahiyyatımızda Peygamberimizin adını Allah (c.c)'in adıyla okumaya devam ediyoruz. Bunu engellemeye hiçkimsenin gücü yetmez.[6]

5- Şüphesiz zorlukla beraber kolaylık vardır.

6- Elbette zorlukla beraber kolaylık vardır.

Bu ayetler burada tekrar eden marş gibidir. Müfessirlerimiz şunu söylemişlerdir: "El-yüsr" marifedir. "El-usr" nekredir. İkincisinde de aynıdır. Yani "bir zorluğun karşılığında iki tane kolaylık vardır" diyor Allah (c.c). Zoru görünce kaçmak yok. Şair öyle demiş;

-Kaçarken vurulup yere düşenin,

-Bir kanma tükür, bir leşine tükür.

Yani arkadan vurulmak doğru değildir. Eğer eceliniz gelmişse ve kurşundan gidecekseniz, şehid olmayı tercih etmelisiniz. Nasıl olsa ölünecek. Kaderde ölmemiz kurşundan olacaksa, Allah'ın yolunda mücadeleden kaçarken vurulursak, cehennemlik oluruz. Allah yolunda yürürken vurulursak şehid oluruz.

Bir zorluğun karşılığında iki kolaylık vardır. Bir dağın tepesine çıktığınızda bir çıktığınız yerden iniş vardır, birde diğer tarafından.

Zorluklan görüp de büyütmeyelim. Dizlerimizin dermanı kesilebilir ama gönlümüzün dermanı kesilmesin.[7]

7- O halde bir işi bitirince hemen (başka işe) sarıl.

Durmak Yok, yorulmak yok, başardım deyip bayram etmek yok. "Bir işi başarınca hemen yeni bir hizmete kalk" diyor Allah (c.c). Şahsınla ilgili dünyevi zaruri ihtiyaçlarını bitirdin mi, hemen islami hizmetlere koş, manası da vardır.[8]

8- Ancak Rabbirie rağbet et.

Yorulduğunuzda yürüyerek dinleneceksiniz veya koşarak dinleneceksiniz. Yalnız Rabbimin rızasını isteyiniz, O'na karşı gelmekten, O'nun sevgisini yitirmekten endişe ediniz, O'nun sevgisini isteyiniz, O'nun yardımını isteyiniz, O'na tevekkül ediniz, O'na kavuşmak isteğinde bulununuz diyor Allah (c.c).

Ecdadımız İstanbul'u fethetmiş, bayram etmemiş ama Allah'a ham-detmiştir. Viyana'ya varmış şımarmamış. Başarısı az olanlar, hedefi olmayanlar, küçük başarılarını büyüterek övünürler. İnsan bir işten yorulunca bir başka işe başlarsa dinlenir. Gönül yorgunluğu en kötü-südür.

Çocuklarımız oynarken kilometrelerce yol alır da yinede yorulduğunu bilmez. Ama istemediği bir yere gönderecek olursanız, hemen yorulur. Büyüklerde de öyle değil mi? Bir ata sözümüzde;Gönülsüzü yol kocatır" denilmiştir.[9]

[4] Mahmut Toptaş, Kur’an-ı Kerim Şifa Tefsiri, Cantaş Yayınları: 8/301-304.

[5] Mahmut Toptaş, Kur’an-ı Kerim Şifa Tefsiri, Cantaş Yayınları: 8/304-306.

[6] Mahmut Toptaş, Kur’an-ı Kerim Şifa Tefsiri, Cantaş Yayınları: 8/306.

[7] Mahmut Toptaş, Kur’an-ı Kerim Şifa Tefsiri, Cantaş Yayınları: 8/306-307.

[8] Mahmut Toptaş, Kur’an-ı Kerim Şifa Tefsiri, Cantaş Yayınları: 8/307.

[9] Mahmut Toptaş, Kur’an-ı Kerim Şifa Tefsiri, Cantaş Yayınları: 8/-308.