ÜZERİNE ALLAH'IN ADI ANILMIŞ HAYVANLARIN ETİNDEN YEMEK

«Allah'ın âyetlerine inanıyorsanız, artık üzerine Allah'ın adı anılan (besmele çekilip boğazlanan hayvan)lardan yeyin. Size ne oluyor ki, O size darda kalıp muhtaç bulunduğunuz müstesna, neleri haram kıldEğım ayrı ayrı bildirmişken adının üzerine anıldığı hayvanlardan yemiyorsunuz?. Doğrusu bir çok­ları hevâ ve heveslerine uyarak bilmeden saptırıyorlar. Şüphe­siz kî Rabbİn, haddi asanları en iyi bilendir.»

«Günâhın açığım da, gizlisini de bırakın. Günâh kazanan­lar, kazandıklarına karşılık şüphesiz ki ceza göreceklerdir.»

«Üzerine Allah'ın adının anıhnadığı hayvanlardan yeme­yin; çünki bunu işlemek Allah'ın yolundan çıkmaktır. Doğru­su şeytanlar (ve şeytan karekterli insanlar) sizinle mücâdele edip tartışmaları için kendi dostlarına fısıldarlar, eğer onlara boyun eğip uyarsanız, muhakkak ki siz â? müşrik (Allah'a eş-ortak koşan)lar olursunuz.»

Bakare ve Mâide sûrelerinde bu hususa geniş yer veril­miştir. Burada ise hasbir sebebe müsteniden, üzerine Allah'ın adının anıldığı ve anılmadiğı hayvanlardan bahsedilmekte ve her şey'in, yani helâl ve haramın ayrı ayrı beyân edildiğine te­mas edilerek bunların birbirinden bütün aynntılariyle ayrıd edildiğine dikkatimiz çekilmektedir.

Hiç şüphe yok ki, Allah'ın helâl ve haram kıldığı şey'lerde bizim afiyetimiz yani maddî ve manevî sağlığımız mevzuubahs-tir. Ayrıca ilâhî buyruklara uyup uymadığımız gibi birtakım zahirî ve bâtını sebep ve hikmetler de vardır. îlmî ve dinî sa­hada tekâmül etmemiş bir kimsenin aklı ve mantığı bu hikmet­leri kavramakta zorluk çeker, bazen bu yüzden inkâra sapar. Bu bakımdan her iki sahada gelişip tekâmül etmiş cumhurun görüşüne uymak en sağlam yoldur. Kabul teslimden sonra neden ve niçinler üzerinde durmakta büyük faydalar vardır. Ayet-4 Kerime de bu hususa da işaret edilmiştir..

O halde, eğer Allah'a, O'nun kudret ve azametine ve her şey'deki mündemiç esrar ve hikmetine inanıyorsak, artık O'­nun emir ve yasaklarına karşı gelmememiz icâb etmez mi? Ak­si halde haddi aşmış ilâhî yolun dışına çıkmış olmaz mıyız?.

Ebû Dâvud, Tirmizî ve Bezzâr'in tahrîc ettikleri hadîste, İbni Abbas (R.A.) diyor ki: Yahudilerden birkaç kişi toplanıp Hazret-i Peygamber'e gelerek dediler ki: «Biz kendi boğazla­yıp Öldürdüğümüz hayvanı yeriz, fakat Allah'ın öldürdüğünü yemeyiz!.» Bunun üzerine yukarıdaki âyet-i kerîme indi..

Burada sebep her ne kadar husus ifâde ediyorsa da, iti­bar lâfzın umumunadır, sebebin hususuna değildir.

O halde eti yenmesi mübâh olan herhangi bir hayvanın üzerine Allah'ın adı amlırsa o helâldir; amlmamışsa, o haram­dır. Ancak zarurî haller müstesna.. Çünki zarûrat, mahzurati mübâh kılar. Bir işte meşekkat görülünce ruhsat ve vüs'at gös­terilir  Zaruretler kendi miktarınca takdir olunur.

Yalnız şu var ki Allah'ın adı anılmadan boğazlanan hay­vanlardan bahsedilirken, imâm ve fakîhlerin bu husustaki göriiş farklarını dikkate almak lâzımdır. Çünki âyet üzerinde her birinin isabetli tahlilleri ve bununla alâkalı istinbatlan vardır.

a) îbni Ömer, Nâfi', Şa'bî, îbni Sîrîn, bir rivayete gö­re  îmâm Mâlik ve Ahmed b. Hanbel'e göre ister kasden, is­ter unutarak üzerine Allah'ın adı anılmadan boğazlanan hay­vanlar haramdır, etleri yenilmez. Ebû Sevr, Ebû Dâvud ve Za­hirî' de aynı görüştedirler. Zira gerek bu âyetten, gerekse [1] âyetinden açık ola­rak anlaşılan mânâ budur. Ayrıca sahîh hadîslerde de av ve başka hallerde tesmiye (Besmele çekilmesi) sübut bulmuştur. «Bu fısik (Allah'ın yolundan çıkmak)tır  cümlesi de bu mânâ­yı kuvvetlendirmektedir. «Müslüman kimsenin Besmeleyi* ter-ketmesi fısik değil de Allah'dan başkası için boğazlamak fısik-tir» diyenler yani âyetten böyle hüküm çıkaranlar varsa da yukarıda ismi geçen imamlara göre Allah'ın farz kıldığı şey'i terkedeni fısik sıfatiyle vasıflandırmak garip sayılmaz.

b) îmâm-ı Şâfiî ve arkadaşlarına göre tesmiye müstehab-dir, vâcıb değildir. Bir ııva^ette îmâm Mâlik ile îmâm Ahmed de aynı görüştedirler.

Bu mânâ îbni Abbas, Ebû Hüreyre ve Atâ' bin Ebî Rebâh'-dan rivayet edilmiştir. îmâm-ı Şafiî buradaki âyeti, «Allah'dan başkası için boğazlayan «mânâsına hamletmiştir ki bu, mu-hassîssız bir tahsis sayılır. Gerçi Ebû Dâvud mursel [2] ha­dîsler arasında «Üzerine Allah'ın adını ansın anmasın, Müslümanın boğazladı­ğı helâldir.» hadîsini getirmişse de bu âyeti tahsis etmeye mü­nâsip değildir.

Bundan başka Hazret-i Ali'den rivayet edilen hadîsle ise eti yerken tesmiye getirmenin kâfi geleceği belirtiliyor. Şöyle ki: Hazret-i Âişe Validemiz, Resûlüllah (S.A.v.) Efendimize sormuş:

—  Ey Allah'ın Resulü! Bazı kabilelerden bize et getirili­yor; fakat üzerine Allah'ın adının alınıp anılmadığını bilmiyo­ruz (ne yapmamız gerekir?) demiş.

Hazret-i Peygamber (S.A.V.) :

—  Siz besmele çekin ve yeyin! buyurmuşlardır. Bu hususta imamların görüşü:

îmâm Mâlik'e, İmâm Ahmed'dcn gelen meşhur kavle, Ebû Hanîfe ve îshâk bin Rahaveyh'e göre besmele unutularak ter-kedilirse bir zarar /vermez. Kasdcn terkedilirse, yenmesi helâl değildir.

Bu görüş Hazret-i Ali, îbni Abbas, Saîd b. Müseyyeb, Ata', Tavus, Hasan Basrî, Ebû Mâlik, \bdurrahman bin Ebî Leylâ, Cafer bin Muhammed ve Rabîa b. Ebî Abdirrahman'dan mcı-vîdir. Adı geçen imamlar bu mânâya Beyhakî'nin îbni Abbas'-dan tahrîc ettiği şu hadîsle istidlal etmişlerdir:

«Müslüman kimse hayvanı boğazlarken tesmiyeyi unutursa, Al­lah'ın adını ansın da o hayvandan yesin, yani etini yemeğe haş­larken Besmele çekip yesin!»

Bu hadîsin Hazret-i Peygamber'e ref inde hatâ vardır. Ha-dîsçilerin tetkikine göre, îbni Abbas'ın sözüdür. Ayrıca bu mes'elede bâzı âlimlerce  istidlal edilen     

«Allah'ın ismi her müslümamn kalbi üzerindedir» hadîsi ise zayıftır [3]

Çıkarılan Hükümler:

1. Zaruri haller müstesna, eti yenmesi mübâh olan her­hangi bir hayvanın üzerine Allah'ın adı andırsa o helâldir; anil-mazsa o haramdır.

2. Bir rivayete güre (ki bu gayrimeşhur bir rivayettir) îmâm Mâlik, îmâm Ahnıed ve Ebû Sevr ile Dâvud-i Zâhirî'ye göre ister kasden, ister unutarak üzerine Allah'ın adı anılma­dan boğazlanan hayvanlar haramdır [4]

3. Îmâm-ı Şafiî ve arkadaşlarına göre tesmiye müstehab-dır. Bir rivayete göre İmâm Mâlik ile İmâm Ahmed de aynı gö­rüştedirler.

4. Ebû Hanîfe'ye göre unutularak besmele terkedilirse bir zarar vermez, yâni o hayvanın eti yenilir. Meşhur bir rivayete göre îmâm Mâiik ile îmâm Ahmed de aynı görüşü izhar et­mişlerdir.

5. Hazret-i A M'den yapılan bir rivayete göre hayvan boğaz­lanırken besmele unutulursa, eti yenilirken besmele getirmek bunun yerine yani terkedilenin yerine geçer.[5]